سوالی که سال‌هاست برخی آن را می‌پرسند اینکه درست است با وجود شخصیت‌هایی همچون شهید سلیمانی و دیگر مدافعان حرم، مرزهای استراتژیک ایران به صدها کیلومتر آن طرف‌تر از مرزهای جغرافیایی و سیاسی منتقل شده، اما چرا از ظرفیت دیپلماسی استفاده نکرده‌ایم و اصولا چرا قدرت نرم خود را از طریق سیاسی به دست نیاورده‌ایم؟
برای پاسخ به این سوال، باید به موازنه بین دیپلماسی و میدان پرداخت، اینکه آیا پرداختن صرف به هر یک از اینها، کاری درست در عرصه جهانی است یا آنچه جمهوری اسلامی انجام می‌دهد، کاری منطقی و اصولی است؟
نگرانی‌های امنیتی در ناخودآگاه هر ایرانی هست
در بخش نخست، قیس قریشی (کارشناس و تحلیل‌گر سیاسی) با اشاره به اینکه ورود ایران به عرصه‌های بین‌المللی در خلأ اتفاق نیفتاده است اظهار کرد: در 200 سال گذشته مسائل امنیتی زیادی داشته‌ایم که شامل تجزیه سرزمینی، دو بار اشغال پایتخت، کودتا و انقلاب است، در عین حال ملتی هستیم که هیچ وقت روز استقلال نداشته‌ایم چون هیچ وقت مستعمره کشور دیگری نبوده‌ایم؛ بنابراین در ناخودآگاه هر ایرانی، امنیت به عنوانی بحثی جدی وجود دارد.
او افزود: در چهار دهه گذشته به خصوص در 20 سال اخیر، رفتارمان در حقیقت واکنشی به تهدیدهایی بوده که از خارج کشور نسبت به ما صورت گرفته است.
این تحلیل‌گر سیاسی خاطرنشان کرد: در طول تاریخ، حاکمان نفرین‌شده حاکمانی بوده‌اند که امنیت کشورها را به خطر انداخته‌اند؛ ما در منطقه‌ای زندگی می‌کنیم که امنیت حکم اصلی بقاست؛ زمانی که روسیه هواپیمای ترکیه را در سوریه مورد هدف قرار داد، آنکارا انتظار حمایت ناتو را داشت ولی این اتفاق نیفتاد چون امنیت پایدار آن قدر جدی است که با این مسائل نمی‌توان آن را به خطر انداخت.
او با اشاره به ویژگی‌های امنیتی و ژئوپلیتیکی غرب آسیا عنوان کرد: در همین چند سال اخیر به صراحت گفته‌اند خوزستان باید از ایران جدا شود و حتی پرچم گروه‌های تروریستی مثل الاحوازیه در لندن برافراشته می‌شود.
قریشی گفت: به خاطر قدرت بازدارندگی که ایران ایجاد کرده، در حال حاضر کسی به دنبال این نیست که چالش امنیتی با کشورمان ایجاد کند.
او ادامه داد: روزی که بتوانیم امنیت پایدار داشته باشیم و دنیا به ویژگی‌های خاص ما اعتراف کرد، از آن پس می‌توانیم کشوری مرفه از نظر اقتصادی باشیم.
هزینه‌های واقعی برای مصارف واقعی
کامران پورصفر (نویسنده و تاریخ‌پژوه) هم در این زمینه گفت: ایران همواره به دنبال استقلال سیاسی است البته اعتقاد ندارم که امروز، برخی در عرصه بین‌المللی به عنوان تجزیه دیگر کشورها باشند، چون دوره این سیاست گذشته است اما غرب به دنبال وابسته کردن دولت‌ها به خودش است.
او افزود: حتی در تاریخ معاصر ایران و در ماجرای جدایی قفقاز، شاهد نامه‌های پر تعداد خوانین منطقه به روسیه برای جدایی از ایران و پیوستن به روسیه هستیم.
این نویسنده و تاریخ‌پژوه با بیان اینکه استقلال سیاسی، امکان رشد و توسعه پایدار با نگاه به آینده را رقم می‌زند گفت: متحد نبودن با غرب هر چند فشارهای سنگینی به همراه دارد، البته به دور از ماجراجویی و همچنین رعایت ضوابط بین‌المللی، سیاست درستی است.
او خاطرنشان کرد: امنیت ملی در وهله نخست، بر پایه تعریف واقعی از مصارف واقعی مردم و میزان دخالت آنها در حفظ حاکمیت موجود است و همچنین میزان دخالت در تولید و توزیع ثروت است، اگر این مهم فراموش شده و قربانی دیگر اهداف شود، به نتیجه نمی‌رسیم.
پورصفر توسعه عمومی کشور را شرط اصلی دانست و تصریح کرد: برای توسعه عمومی باید هزینه‌های واقعی برای مصارف واقعی در نظر گرفته شود.
این کارشناس افزود: هم اکنون هم در برخی بازارهای جهانی حضور داریم، بسیاری از تغییرات حاصل شده بعد از پیروزی انقلاب در معادلات ما به حساب نمی‌آیند در حالیکه نسبت به گذشته، پیشرفت‌های زیادی کرده‌ایم.
او با بیان اینکه نباید برای پیشرفت‌های ظاهری سریع‌الوصول، مبانی ساخت آینده خود را زیرپا بگذاریم گفت: در واقع نباید نیروی خود را در اختیار غرب بگذاریم و خود را فراموش کنیم.
امنیت شرط اول، با هر هزینه‌ای
در ادامه، دکتر علم صالح (دانشیار خاورمیانه‌شناسی) اظهار کرد: سه قرن است که غرب، بر دیگر کشورها سلطه دارد و سیستم نظام اقتصادی، امنیتی، سیاسی و نظامی بر دیگران تحمیل شده، اما در این بین برخی در همه این زمینه‌ها به دنبال استقلال هستند تا از وابستگی خود به هژمونی غرب بکاهند؛ ایران که مدعی قدرت تاریخی، سیاسی و فرهنگی است هم در این طرف ماجرا قرار دارد.
او در پاسخ به این سوال که ژاپن با وجود خلع سلاح نظامی خودخواسته و اتحاد با غرب، توانسته است به رفاه اقتصادی برسد و چرا ما اینگونه نباشیم گفت: قدرت اقتصادی کنونی ژاپن، پایدار نیست چون در چتر امنیتی آمریکا به سر می‌برد و هرگاه ایالات متحده اراده کند، از این ابزار خود استفاده خواهد کرد.
صالح با بیان اینکه در دنیایی به سر می‌بریم که دارای سیستم آنارشیتی است عنوان کرد: در چنین دنیایی نیازمند قدرت پایداری متکی بر ظرفیت‌های بومی هستیم وگرنه کشوری مانند ژاپن اگر حمایت سیاسی و امنیتی آمریکا را نداشته باشد، نمی‌تواند از آینده بدون مشکل در مواجهه با چین و حتی کره شمالی مطمئن باشد.
این کارشناس گفت: مقوله امنیت با حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مربوط است، بنابراین نباید اقتصاد امروز را بدون مطالعه تحریم‌ها و روابطمان با غرب مورد بررسی قرار دهیم.
او با بیان اینکه لزوما دموکراسی و رفاه اقتصادی عامل امنیت نخواهد بود خاطرنشان کرد: یکی از ارکان اصلی امنیت، قدرت است به خصوص اینکه رفاه اقتصادی و اجتماعی در یک کشور بیشتر باشد، چون در صورت نداشتن قدرت، مورد طمع قدرت‌ها قرار می‌گیرد.
صالح اضافه کرد: امنیت شرط اول است و برای آن هر هزینه‌ای باید داد؛ به عبارتی باید بدترین حالت ممکن را در نظر گرفته که حمله خارجی است که این مسئله در مورد ایران محتمل‌ترین حالت محسوب می‌شود.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه از نخستین روزهای بعد از انقلاب، مذاکره میان ایران و آمریکا وجود داشته است گفت: نشانه‌هایی می‌بینیم که دولت ایالات متحده این آمادگی را نداشته که قدرت منطقه‌ای ایران را بپذیرد ضمن اینکه هیچ تلاشی هم نکرده که فرصت اعتماد به خودش را به ایران بدهد.
«سپهبد» با اجرای محمد دلاوری شنبه تا پنجشنبه حوالی ساعت 22 از شبکه افق سیما پخش می‌شود.